झाडांना कसं सांगावं? ललितलेख विजयकुमार मिठे | ZADANA KAS SANGAV ? LALITLEKH VIJAYKUMAR MITHE

*झाडांना कसं सांगावं?...*

        

गेल्या अनेक वर्षापासून माझ्या शेताच्या मेरावर बाभूळ आणि आंब्याची दोन झाडं आहेत.त्यांचं वयोमान निश्चितपणे मला सांगता येणार नाही, पण आंबा हा बाभळीपेक्षा मोठा आहे. बाभळीचं बुड, फांद्या रसरशीत आहेत तर आंब्यांच्या फांद्या खाकराळ्या  झालेल्या दिसतात यावरून मला आंबा वयस्कर वाटतो.मागच्या पिढीतल्या कोण्या  आजोबा, पणजोबानं तो आपल्या नातवांनी फळं खावी म्हणून लावलेला असावा.बाभुळ मात्र अशीच उगवलेली असावी. कारण   "चला आज बाभुळ लावायला जायचं आहे "असं कोणी बोलल्याचं माझ्या ऐकीवात नाही किंवा कोणी बाभुळ लावताना मी तरी पाहिलेले नाही.तर अशी ही दोन झाडं,आपल्या फांद्यांचे हात एकमेकांच्या हातात गुंफून उभे आहेत. 

निसर्गाचे,पाखरांचे मला बालपणापासूनच आकर्षण आहे."रानच्या पाखराला जीव लावला तर त्यालाही आपला लळा लागतो".हा आईने दिलेला संस्कार घेऊनच पाखरांशी माझी मैत्री वाढत गेलेली.तसा या दोन झाडा विषयीचा जिव्हाळा माझ्या मनात रूजू घातलेला. रोज मळ्यात गेलो की या झाडांना मी भेटतो, त्यांच्या बुडांना कुरवाळतो, कवटाळतो. तेव्हा मला त्यांच्या इतकंच मोहरून आल्या सारखं वाटतं.त्यांना माझ्या भेटीचा आनंद होत असेल की नाही माहीत नाही पण बहुधा तो होत असावा.माझ्या कानावर 

आंब्याच्या पानांची झालेली सळसळ आणि बाभळीने आपल्या हळदुल्या फुलांनी केलेला वर्षाव, हे काय आहे?

आपण एखाद्याचं स्वागत करताना हसतो,बोलतो,हात जोडतो तसंच झाडांचं आनंद व्यक्त करण्यासाठी  पानांचं सळसळणं आणि फुलांचं बरसणं असेल का?मला वाटतं असंच असेल.

मेरावर रखवालदारा सारखे उभ्या असलेल्या झाडांचे निरीक्षण करण्याचा मला छंद जडला आहे.दिवाळी झाली की माझा चुलता पांभर येठून गव्हाची पेरणी करायला खडक नंबरातल्या  शेताकडं निघायचा.त्याच्या मदतीला मला जावं लागायचं. तो पेरणी करू लागला की मी 

गव्हाच्या गोणीला राखण बसायचो त्या फावल्या वेळात मी बाभळीच्या झाडाचं निरीक्षण करू लागायचो.चिमणी एवढ्या आकाराचा एक सुगरण पक्षी एखाद्या पोरानं उन्हा तान्हात उगाचच टिवल्या बावल्या करीत फिरावं तसा बाभळीच्या झाडावर येरझरे घालताना दिसायचा.या फांदीवरून त्या फांदीवर उड्या मारायचा. असं करताना चिट चिट असा आवाज करायचा.मला वाटायचं तो कोणाशी तरी बोलत असावा.मी एकदा दोनदा बाभळीच्या झाडाकडं पाहिलं ही पण मला सुगरण पक्षा व्यतिरिक्त बाभळीवर  दुसरा पक्षी दिसला नाही.गहू पेरणी आणि सारे घालण्यासाठी आम्हाला तीन दिवस लागले.या तीनही दिवसात तो बाभळीच्या झाडावर येऊन बसायचा.बहुदा तो खोपा बांधण्यासाठी योग्य आणि सुरक्षित फांदी शोधीत असावा.

सारे घालून झाले आणि वावरातली माणसांची वर्दळ कमी होताच ओटीतून सांडलेले गव्हाचे धान्य टिपण्यासाठी  पाखरांची वर्दळ वाढली.पाखरांच्या झुंडी वावरात उतरल्याने वावरात जणू पाखरांची जत्रा भरली.

आठ दहा दिवस झाले आणि  चुलता मला म्हणाला"बाळूबा, चला गहू कसा काय डोकावलाय पाहून येऊ."चुलत्यासोबत मी खडक नंबरात आलो.चुलता वावरातले तास न तास फिरून उतरलेला गहू पाहू लागला.मधेच एखादे न उतरलेले तास उकरू लागला.तो कामात गर्क झाल्याचं पाहून मी आंब्याच्या सावलीला येऊन बसलो.पाखरागत भिरभिरत्या नजरेने बाभळीकडं पाहिलं आणि पहातच राहिलो.आठ दहा दिवसात सुगरण पक्षानं अर्धा अधिक खोपा विणीत आणला होता. मी नवलाईने त्याच्याकडे 

पहात असतानाच सुगरण पक्षी खोप्यावर  येऊन बसला त्याच्या वजनानं खोपा हलू लागला.

त्याच्या आखुड नाजूक चोचीतली मोळाची हिरवीगार काडी पाहून माझी उत्सुकता वाढली. "आता हा काय हालचाल करतो" यावर मी नजर लावून बसलो, तर तो एकटक माझ्याकडेच पाहू लागलेला.मी नजर हटवायला तयार नाही हे पाहून "या रिकामटेकड्या माणसाच्या नादाला लागण्यात काही अर्थ नाही "असा विचार करून तो आपल्या कामाला लागला.

सद-याला बटनं लावताना शिंप्यानं खालून वरून सुई घालून दोरा ओवावा तसा तो खोप्याच्या आधीच्या विणलेल्या काड्या मधून चोचीत आणलेली काडी गुंफू लागला.विणकाम करताना त्याची मान सारखी हलायची.  मधूनच थांबून तो माझ्याकडे पाहून घ्यायचा."याच्यापासून आपल्याला काही धोका नाही" याची खात्री झाली की,तो पुन्हा आपल्या कामात गर्क होई.मधूनच वारा त्याच्या कामात व्यत्यय आणायचा.फांदी जोराने हलू लागली की तो खोप्यावरून  फांदीवर उडी घ्यायचा .वारा शांत झाला की पुन्हा आपल्या कामाला लागायचा.आणलेली काडी विणून झाली की माझ्याकडे पहायचा, तेव्हा मला त्याच्या डोळ्यात राग दिसायचा.त्याला वाटत असावं "हा आपला खोपा काढून घेईल".तो असा पहात असतानाच चुलता आवाज द्यायचा "बाळूबा चला घराकडं" मी निमुटपणे चुलत्या मागोमाग चालू लागायचो तेव्हा "बरी झाली एकदाची पिडा गेली"या आनंदात पंख फडफडून उडया मारायचा.तो मला चिडविण्यासाठीच नाचतोय असा मला भास व्हायचा.मागंपुढं पहात मी घराची वाट चालत राहायचो.

जवळपास महिन्या दीड महिन्या नंतर मी खडक नंबरतल्या 

गव्हाला चक्कर मारण्यासाठी गेलेलो.मध्यंतरीच्या काळात चुलत्याने गव्हाला खाणं टाकून दोन तीनदा पाणी भरल्याने गहू  अंगीपिंडी भरलेल्या बाळसेदार बाळागत दिसू लागलेला,पोट-यात आलेला.हिरवे कपडे घातलेल्या माणसानं चोपाळ्यावर ऐटीत झोके घेत बसावं तसा खडक नंबरातला गहू  वा-याशी झोके  खेळू लागलेला.बाभळीवर पाखरांचा चिट चिट आवाज वाढला अन मी बाभळीकडे पाहिलं,अन पहातच राहिलो. बाहेर गावाहून कामधंदयासाठी आलेल्या फिरस्ती  माणसांनी गावाखालच्या मोकळ्या जागेत एका रात्रीत पाल ठोकून वस्ती करून राहावं तशी पन्नास साठ सुगरण पक्षांनी बाभळीवर खोपे बांधून वस्ती केलेली.माझी चाहुल लागताच सगळे सुगरण पक्षी जोडीने आपआपल्या खोप्यावर येऊन बसलेले.एखाद्या लेकुरवाळया बाईनं आपल्या लेकरांना अंगा खांद्यावर  घेऊन बसावं तशी पाखरांच्या सहवासाने बाभुळ लेकुरवाळ्या बाईगत दिसू लागलेली.मी बाभळीकडेच येतो आहे हे पाहून ' चिट चिट ' आवाज करीत त्यांनी दंगा सुरू केलेला.बहुदा त्यांनी खोप्यात अंडी घातलेली असावी. आणि हा "आता आपला खोपा काढणार"म्हणूनही त्यांचा गलका वाढलेला असावा. मी शांतपणे आंब्या खालच्या उंचवट्यावर जाऊन बसताच त्यांचा गलका वाढलेला.माझी नजर बाभळीवर सुरूवातीला आलेल्या सुगरण पक्षाला शोधू लागलेली पण मला काही केल्या तो दिसेना. माझ्या नजरेला शे-दीडशे नजरा भिडल्या.मला शांत बसलेला  पाहुन मोठ्यानं गोंगाट करणा-या लाऊडस्पीकरची लाईट जाताच बोलती बंद व्हावी तसा पाखरांचा गलका एकदम थांबला. काही केल्या त्या घोळक्यात मला तो सुगरण पक्षी ओळखू येईना.मध्येच कावळ्यांची काव काव वाढली. तसं मी वरती पाहिलं तर बाभळीच्या उंच शेंड्यावर दोन कावळे बसलेले दिसले.आडव्या तिडव्या गेलेल्या फांद्यांच्या बेचक्यात काडक्या टाकून त्यांनी आपले घरटे बनवलेले. त्या शांततेत त्यांचं ओरडणं बेसूर वाटत होतं.माणसांच्या  जमावाने एकमताने निर्णय घेऊन चाल करून जावं तशी सगळी पाखरं एकदम आभाळ दिशेने झेपावली.त्यांची पंख फडफड वातावरणात नाद धरून राहिलेली.काही क्षणांतच दोन चार पाखरं माघारी येऊन खोप्यावर झुलत बसली."मी  खोप्यांना काय करतो" याची टेहळणी करण्यासाठी ते आले असावेत.

ते थांबून राहिल्याचे पाहून मी उठून रस्त्याला लागलो.

 पौष महिन्याची थंडी गव्हाला झोंबली अन गव्हाची ओंबी वा-याशी झोंबी खेळू लागली.घाट्यावर आलेल्या हरभ-याच्या पीकावरील  आळया सुगरण पक्षी चोचीत धरून आपल्या पिल्लांना भरवू 

लागलेले.पंख फुटलेली पिल्लं 

खोप्या बाहेर येऊन डोकावू लागलेली. पाखरांची गणती वाढली तशी बाभळीवरची जागा त्यांना कमी पडू लागलेली. दुस-याच्या अंगणात पोरांनी खेळ खेळावा तशी आंब्याच्या  फांद्यावर पाखरं नाचू बागडू लागलेली.आजोबानं नातवांना मांडीवर खेळवावं.तसा आंबा पाखरांना आपल्या फांद्या, डहाळ्यावर खेळवू लागलेला.त्याला अन बाभळीला पाखरांचा लळा लागलेला.त्यांना ती आपली लेकरं वाटू लागली.

 चारापणी शोधायला पाखरं बाहेर पडली की बाभळीला पिल्लांची काळजी वाटू लागायची.ती त्यांच्यावर लक्ष ठेवून असायची.एखादं आगावू पिल्लू खोप्यावर तोल सावरीत बसायचं तेव्हा ते खाली पडतं की काय याची तिला भिती वाटायची.दिसामाजी पिल्लांच्या पंखात बळ भरत गेलं.ते आता बाभुळ, आंब्यावरून दुस-या झाडांवर जाऊन बसू लागले.त्यांच्या नजरेचा परिघ वाढत गेला.आभाळ कवेत घेण्याची हिम्मत बाळगून ते उंच भरारी घेऊ लागले.स्वताःचा चारापाणी स्वतः शोधू लागले.त्यांना आता बाभुळ आंब्याचा आधार नकोसा वाटू लागलेला. 

    फालगुनातल्या वाढत्या उन्हानं माघातल्या थंडीला चटके बसू लागल्याने तिने काढता पाय घेतला.उन्हानं शिवारभर आपलं बस्तानं बसवलं.उन्हानं गव्हाची ओंबी वाळली.हरभ-याचे घाटे खुळू खुळू वाजू लागले.

सोंगणीसाठी शिवार माणसांची वाट पाहू लागलेलं.

खडक नंबरातल्या गव्हाची लोंबटं

उन्हं असह्य झाल्यानं वकायला लागलेली.वकलेले दाणे टिपण्यासाठी माणसांआधी पाखरांनीच गर्दी केलेली.एक दिवस मी भल्या सकाळी सोंगणीच्या माणसांसोबत खडक नंबरात गेलो.आपसुकच नजर बाभुळ, आंब्यावर भिरभिरली.त्या झाडांवर चिट म्हणता पाखरू नाही.फक्त हलणारे रिकामे खोपे.ऐन सुगीत पाखरं गेली कुठं?गेली असतील चारा पाणी शोधायला.येतील दिवस भरात माघारी.अशी मनाची समजूत घालून मी सोंगणा-या माणसांवर लक्ष ठेऊ लागलो.

सूर्य मावळतीला कलला अन सांज खुलून आली. बाभुळ आणि आंबा आपल्या पानांचे डोळे करून पाखरांची वाट पाहू लागल्याचा मला भास होऊ लागलेला.पळा पळानं अंधार वाढत गेला पण पाखरं बाभळीवर परतली नाही. मुलांची वाट पाहून थकलेल्या आई बापानं कोपरा धरून बसावं तशी ती झाडं अंधारात बसून राहिली, या एकाच आशेवर की पाखरं पुन्हा माघारी परत येतील.पण झाडांना कसं सांगावं?पंखात बळ भरलेली पाखरं आणि गरज सरलेली  माणसं निघूनच जातात आप आपल्या वाटेनं,मुळ पाणवठ्याला  विसरून!

              ----विजयकुमार मिठे 

                 मो.9881670204

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

  ...सावधान...

सदर ब्लॉग वरील साहित्यात फेरफार करणे, कॉपी पेस्ट करून स्वतः च्या नावाने साहित्य पोस्ट करणे हा सायबर क्राईम कायद्याअंतर्गत गुन्हा आहे. ब्लॉगवरील साहित्याचा अनुवाद करणे, त्याचा व्यावसायिक वापर करणे ,नाट्यीकरण करणे अथवा कोणत्याही कारणास्तव आपणास हे साहित्य वापरावयाचे असल्यास लेखकाची रीतसर परवानगी घेणे गरजेचे आहे.

                                              संचालक - कादवा शिवार

                                              प्रतीक विजयकुमार मिठे

                                              मो.9145099071